በቦረና ዞን ያንዣበበው ሞት እና ጠኔ ፤ አደጋውን ለመቀነስ የተጀመሩ ጥረቶች

ዲቃላው በአንጋፋው ለምን ጨከነ?
የቦረና እና የበረይቱማ ጎሳዎች ከዘላንነት ወደ ወራሪነት ተቀየረው ድፍን ኢትዮጵያን ሲወሩ (ዛሬ ኤርትራ ከሚባለው ክፍል በስተቀር) ሁሉንም ቦታ እንዳዳረሱ ታሪክ ይነግረናል። በዚህ ጊዜ ወደሌላው በወረራ ሳይሄድ ጥንት በነበረበት የቀረ የቦረና ነገድ አለ። ዛሬም በዚያው በጥንቱ ሥፍራ ይገኛል። ቦረና። ታድያ ቦረና እነዚህ በወረራ የተስፋፉትን ከሌላው በሞጋሳም በሌላም ተዋሕደው ተቀላቅለው የዘለቁትን “ዲቃላ” ሲል እነሱ ደግሞ ቦረናን አንጋፋ ይሉታል። ምናልባትም ዲቃላ በተባለው ዘንድ ገርባን (በሞጋሳ የተዋጠውን) ጨምሮ ከመቶ ዘጠናው እጅ ቦረና ያልሆነ ነው ይባላል። ዛሬ ከቦረና ውጭ ያለው የኢትዮጵያ ኦሮሞ ወይም ዲቃላ ነው ከሌላ ነገድ የተጋባ ወይም ገርባ ነው በሞጋሳ የተወረሰ ኦሮሞ የተደረገ ማለት ነው።
እና ዛሬ ዲቃላው ሥልጣን በያዘበት ዘመን አንጋፋው ቦረና በድርቅ እንዲያልቅ እንዴት ተፈረደበት?
ከብቱ ሕይወቱ እንደሆነ እየታወቀ ከ80 በመቶ በላይ ከብቱ በድርቅ ሲረግፍ ዲቃላዎቹ በቤተመንግሥት ግንባታ፣ በመናፈሻ ተዝናኖት፣ በስንዴ ኤክስፖርት ፉገራ ለምን ተጠመዱ?
ቦረና ያልተወደደበት ምክንያት አለ?
1. ለኦሮሙማ የፈጠራ ሚቶሎጂ አልመች ብሎ ይሆን?
2. ኦነጋዊው የኢትዮጵያ ጥላቻ አልጋባበት ስላለ ይሆን?
3. በሞጋሳ ከተጠቀለሉ አማሮች የተወረሰውን የእሬቻ በዓል የዲቃላ በዐል እያለ ስለሚጸየፍ ይሆን?
4. በብልጽግና ወንጌል ተጽእኖ ‘ድርቅ በፈጠረው ድህነቱ’ ምክንያት ተጸይፈውት ነው?
5. መሬቱን ለሌላ ባእድ ለማስተላለፍ እልቂት ተፈርዶበት ይሆን?
6. መሬቱ ለመካናይዝድ የስንዴ ምርትና “ስንዴ ኤክስፖርት” ተፈልጎ ይሆን?